Warto znów wybrać się na spacer tym szlakiem. Mgr Mors stworzył uliczny atlas owadów - czyli okazy z kolekcji ks. Bronisława Świeykowskiego

„Owadzie” uliczne portrety wykonał nowosądeczanin Mariusz Brodowski - artysta malarz, autor murali, działacz społeczny, animator, edukator, tworzący pod pseudonimem Mgr Mors. W swojej twórczości łączy różne techniki oraz wykorzystuje dostępne multimedia. W okresie letnim działa głównie w przestrzeni miejskiej, pracując przy wielkoformatowych obrazach, natomiast zimą tworzy mniejsze formaty wewnątrz budynków oraz obrazy na płótnie w pracowni malarskiej. Prowadzi także warsztaty, szkolenia i spotkania.

Motyle, chrząszcze i chrabąszcze, czyli uliczny atlas owadów! Gdzie i kogo szukać?

Biegacz zielonozłoty (Carabus auronitens) - gatunek dużego chrząszcza z rodziny biegaczowatych. Występuje w południowej i centralnej Europie na obszarach górskich i podgórskich, rzadziej nizinnych (głównie w Pirenejach, Alpach i Karpatach). Można go spotkać w lasach liściastych i mieszanych. Osiąga około 18–28 mm długości. Spośród innych gatunków rodzaju Carabus wyróżnia się głównie ubarwieniem - jasnozielonymi pokrywami skrzydeł i jaskrawoczerwonymi kończynami. Żywi się innymi owadami, ślimakami, dżdżownicami, gąsienicami. Potrafi się wspiąć wysoko na drzewo po korze, a nawet upolować zdobycz dwa razy większą od siebie! Aktywny w nocy, za dnia ukryty pod próchniejącymi drzewami, w ściółce leśnej.

Wojsiłka pospolita (Panorpa communis) – to europejski gatunek owada z rzędu wojsiłek, o bardzo charakterystycznym, smukłym wyglądzie. Osiąga długość ciała od 1,2 do 2 cm, a rozpiętość skrzydeł – długich, przejrzystych z czarnym ożyłkowaniem i plamkami, ułożonymi w nieregularne pasy - około 3 cm. Silnie wydłużona, niewielka głowa zakończona jest dość sporym aparatem gębowym typu gryzącego. Odnóża są długie, cienkie i przypominają budową odnóża komarów. Preferuje środowiska bardziej cieniste i wilgotne – łąki, zarośla i skraje lasów, a także żywopłoty. Odżywia się nektarem kwiatów, drobnymi, chorymi lub martwymi owadami. W Polsce gatunek ten występujący pospolicie.

Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) - bardzo rzadki gatunek chrząszcza, należy do rodziny kózkowatych, osiąga wielkość od 15-38mm. W Polsce występuje w górach - najliczniej w Beskidzie Niskim i Bieszczadach. Jej ubarwienie niebiesko-popielate z aksamitnoczarnymi przepaskami, stanowi doskonały kamuflaż, sprawia także, że bardzo trudno pomylić ją z jakimkolwiek innym chrząszczem. W pobliskim Magurskim Parku Narodowym nadobnicę można licznie spotkać podczas słonecznej pogody, na przełomie lipca i sierpnia (w trakcie rójki) w miejscach zalegania drewna bukowego. Występuje także na na pniach i grubych konarach starych buków oraz powalonych kłodach. Jest gatunkiem aktywnie latającym. Podlega ścisłej ochronie, umieszczona w Polskiej Czerwonej Księdze w kategorii skrajnie zagrożonych i ginących.

Pasikonik zielony (Tettigonia viridissima) – to gatunek owada prostoskrzydłego z rodziny pasikonikowatych. Występuje w Europie, Azji i północnej Afryce. Pospolity w Europie Środkowej. Występuje wśród wysokiej trawy, w ogrodach, na łąkach, polach i nasłonecznionych brzegach lasów. Długość jego ciała osiąga nawet 4 cm, a życia zaledwie 3-4 miesiące. Zjada głównie muchy, gąsienice i inne owady oraz małe pajęczaki (często szkodniki). Wielki aparat gębowy bez trudu radzi sobie z pancerzykami, a chwycony w rękę potrafi boleśnie uszczypnąć! Dobrze wspina się i skacze, świetnie lata, jednak unika lotów długodystansowych. Szczególnie słyszalny w ciepłe, letnie dni - wydaje donośne dźwięki, pocierając o siebie skrzydłami. Wszystko po to, by zwabić samice lub odstraszyć drapieżnika. Często mylony z konikiem polnym.

Fruczak gołąbek (Macroglossum stellatarum) zwany także dłużniec gwiaździk to motyl, należący do najlepiej latających na świecie (rodziny zawisakowatych), osiąga prędkość do 50 km/h. Niczym koliber w locie zawisa nad kwiatem i za pomocą długiej, cienkiej „trąbki” spija nektar. Długość jego ciała to ok 3-4 cm, a dwie pary skrzydeł osiągają rozpiętość w granicach 4 - 7 cm. Fruczak jest też ciekawie ubarwiony (szarobrunatny odwłok z żółtawymi plamkami, zakończony biało-czarnymi łuskami), a jego ciało jest krępe i pokryte włoskami. Przednie skrzydła mienią się srebrem i szarością, a drugie wpadają w tony złota i pomarańczy. Występuje na terenach Europy Środkowej i Południowej, w Afryce Północnej, oraz na części terenów Azji. Fruczaki odbywają długodystansowe loty migracyjne, pokonując przy tym kilka tysięcy kilometrów. W Polsce pierwsze pokolenie tych motyli można dostrzec już w maju, czerwcu w kwiatowej części ogrodów, parków, balkonów. Drugie pojawia się w sierpniu.

Husarz władca (Anax imperator) – gatunek ważki różnoskrzydłej. Występuje w Europie, środkowej Azji oraz północnej Afryce. To także największa ważka w naszym kraju - długość jego ciała dochodzi do 8,4 cm, a rozpiętość skrzydeł sięga nawet do 11 cm. Zasiedla wody stojące gęsto porośnięte roślinnością, wszelkie zbiorniki wodne, stawy, jeziora, oczka wodne, rowy melioracyjne i wolno płynące rzeki. Wśród ważek uchodzi za jednego z najlepszych lotników. Jako drapieżnik poluje na rozmaite owady, głównie muchówki, chruściki i jętki, zdarza mu się też chwytać mniejsze motyle i inne ważki. Tułów samców jest intensywnie zielony, odwłok jaskrawoniebieski z czarną pręgą (biegnącą przez cały jego środek), ubarwienie samic jest mniej intensywne.

Jelonek rogacz (Lucanus cereus) to jeden z największych chrząszczy w Polsce, należy do rodziny jelonkowatych. Wierzchnia część jego ciała jest lekko błyszcząca i wypukła, od spodu delikatnie owłosiona. Ma ubarwienie najczęściej brunatne lub ciemnobrunatne. Samiec tego gatunku może osiągnąć długość ciała nawet 8 cm. Jest on „uzbrojony” w okazałe żuwaczki - potężnie rozwinięte i wydłużone, przypominające kształtem poroże jelenia, których używają do walk o samicę w okresie rójki. Żuwaczki samicy są znacznie mniejsze. Jelonki zamieszkują stare lasy dębowe, żywiąc się głównie sokiem wyciekającym z pni drzew. Jak większość chrząszczy, posiadają zdolność lotu. Ten ciemnobrązowy chrząszcz jest gatunkiem rzadkim i podlega ochronie. Jego wyginięciu możemy zapobiec, chroniąc dąbrowy.

Paź królowej (Papilio machaon) – gatunek motyla dziennego z rodziny paziowatych. Spotkać go można na większości terytorium Europy i Azji - od wybrzeży morskich, po góry do wysokości 2000 m. To jedne z najpiękniejszych motyli polskich łąk, największy występujący w naszym kraju. Ma smukłe ciało i małą głowę. Jego skrzydła o rozpiętości 60-80 mm są żółte z czarnymi i niebieskimi wzorami, opatrzone ogonkami. Na przednich nogach posiada długie włoski, to właśnie dzięki nim motyl należy do owadów zapylających, które przenoszą pyłki roślin. Pazie w odróżnieniu od innych motylich rodzin, podczas zlizywania nektaru z kwiatów zawisają w powietrzu jak kolibry, poruszając bez przerwy skrzydłami.

Kruszczyca złotawka (Cetonia aurata) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych. Występuje w Europie Środkowej oraz w Azji Mniejszej. Jej ciało jest dość kwadratowe kanciaste i w całości metalicznie błyszczące. Dorosłe osobniki osiągają wielkość 15-20 mm. Jest wyjątkowo ciepłolubnym stworzeniem, dlatego widuje się je głównie podczas słonecznych dni, zwłaszcza popołudniami. Żywią się kwiatami; najczęściej można je spotkać na białych kwiatach czarnego bzu, na rutewce wąskolistnej i wiązówce błotnej. Żerują również na jarzębinie i głogu. Nie są płochliwe i łatwo można je uchwycić na zdjęciu. Złapane przez drapieżnika podkurczają nogi i udają martwe. Obserwuje się ją wiosną oraz latem. Występuje pospolicie w całym kraju.

Modliszka zwyczajna (Mantis religiosa) – to gatunek owada z rodziny modliszkowatych, jedyny przedstawiciel modliszek w Europie Środkowej, o ubarwieniu zielonym, żółto-zielonym lub jasnobrązowym. Odżywia się głównie innymi owadami lub pająkami. Swoje pożywienie zdobywa siedząc nieruchomo na niskich roślinach i czekając, aż zdobycz zbliży się. Złapaną przy pomocy pary przednich odnóży ofiarę zjada żywcem. Jej chwyt jest tak silny, że nawet tak duże i mocne owady nie są w stanie się z niego wydostać. Samice osiągają od 50 do 75 mm, w ogóle nie wykorzystują skrzydeł i zaniepokojone uciekają pieszo, a samce od 40 do 60 mm i podrywają się do krótkich lotów. Tego osobliwego owada spotkać można od sierpnia do października na brzegach lasu i łąki oraz na polanach. Owad ten występuje także na terenie Magurskiego Parku Narodowego. Gatunek bardzo rzadki i ginący w Europie Środkowej, umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze w kategorii skrajnie zagrożonych i ginących.