Wielkie domowe malowanie jajek

Któż z nas nie lubi malować pisanek? Ozdabiać je w prześliczne wzory, malować farbkami lub ekologicznie gotować w wywarach? Jajko - symbol wiosennego przebudzenia przyrody, zwycięstwa światła nad chłodem i ciemnością. Ale to również symbol Zmartwychwstania Chrystusa. Toteż na stole wielkanocnym niezmiennie leży talerz, na nim rzeżucha i piękne kolorowe pisanki. Ale skąd wziął się ten zwyczaj?

Zakopane pod progiem

Najstarsze pisanki liczą sobie ponad 5000 tysięcy lat. Podobno powstały w Persji. Istniały w Mezopotamii, Egipcie i Grecji. Rysunki na jajkach były przede wszystkim znakami magicznymi, które miały chronić dom i obejście przed złymi duchami, urokami, czarami, chorobami. W Polsce jajka malowano w czas przesilenia wiosennego, czyli tzw. Jarych Świąt. Pisanki zakopywano pod progami mieszkań, budynków gospodarczych. Potęga wierzeń w magiczną moc pisanek była tak wielka, że kiedy na nasze ziemie polskie zawitało chrześcijaństwo, duchowni pragnąc wyplenić pogańskie zwyczaje, przez ponad 200 lat zabraniali spożywania jajek w czasie Świąt Wielkanocnych. Bezskutecznie, dlatego też Kościół, nie mogąc zwalczyć tego zwyczaju, postanowił, że kiedy "pogańskie" pisanki zostaną poświęcone w kościele, mogą zostać spożyte jako symbol Zmartwychwstania Chrystusowego. Potem pisankami lub kraszankami zaczęto się obdarowywać, składać sobie życzenia. Miały zapewnić obdarowywanej osobie zdrowie, siłę oraz powodzenie w sprawach sercowych. Malowane lub kraszone jajka otrzymywali najpierw członkowie rodziny, a później osoby zaprzyjaźnione.
Agnieszka Sikorska konserwator dzieł sztuki od 15 lat z wielką pasja maluje pisanki.
- Zaczęłam od drapania - opowiada pani Agnieszka. - Początkowo farbowałam je w wywarze z łupin cebuli, potem nożykiem wydrapywałam wzorki. Zrobiłam wówczas między innymi całą kolekcję orłów, ptaszków i różnych zwierzątek. Skrobałam na kurzych jajach. Było to bardzo pracochłonne zajęcie, ale dawało mi dużo radości. Potem, ponieważ wzrok mi się trochę popsuł zaczęłam robić pisanki na większych jajach - gęsich. I już trochę inaczej, bo malowałam farbkami.
- Czy tę tradycję wyniosłaś z rodzinnego domu?
- Tak, chociaż rodzice byli zbyt zapracowani, ale my z siostrą malowałyśmy kolorowe pisanki. Kiedyś mama dostała piękne pisanki z lubelskiego (drapane). Tak mnie zachwyciły, utkwiły w pamięci, że postanowiłam zrobić podobne.
- Jakie jaja malujesz?
- Gęsie, indycze, kacze, strusie, przepiórcze i oczywiście, kurze. Najbardziej lubię jaja gęsie, bo mają twardą skorupkę. Przepiękne są jaja kacze, wręcz królewskie. Mają porcelanową skorupkę, choć są stosunkowo małe i trudno je kupić.
- Głównym motyw, który malujesz to...
- Ptaki. Dzięki temu nauczyłam się je rozpoznawać. Najczęściej maluje sikoreczki, ale też wróble, mazurki, kowaliki, czyżyki, rudziki.
Przez parę lat jeździłam na targi do Hamburga i Berlina, gdzie podglądałam innych twórców. I szczerze powiem, że różnorodność pisanek szokowała. Były jajka skrobane, ażurowe, oklejane, malowane, pisane, ale też rzeźbione, witrażowe, wyklejane różnokolorowymi koralikami, słomkami, wstążeczkami, makaronami, suszonymi kwiatkami i dziesiątkami innych ozdób. Dla nas, Polaków, równie szokujące są ceny tych cacuszek, które potrafią osiągnąć 70-120 euro za sztukę.
- Z jakich jaj pisanki są najlepsze?
Kurze jajka doskonale się zachowują po ugotowaniu, ponieważ ich wnętrze po pewnym czasie wysycha i gotowe pisanki można latami przechowywać. Gęsie jaja z upływem czasu zaczynają wydzielać nieprzyjemny zapach, w związku z tym do robienia pisanek wykorzystuję wydmuszki, które jak wiadomo, są dość kruche.

Mali artyści

To już ustaliliśmy, na świątecznym stole nie może zabraknąć kolorowych pisanek. Malowanie jajek możemy powierzyć dzieciom, choć osobiście uważam, że rodzice powinni to robić wspólnie z dziećmi. A oto, trzy rady.
• Jednolicie ufarbowane jajka można ozdobić białą farba. Aby pisanki wyglądały wesoło wystarczy namalować małe kwiatuszki z kolorowymi środkami. Nie wymaga to wielkich umiejętności plastycznych.
• Jaja zabarwione na żółto wystarczy pomalować w najróżniejsze wzory (paski, kwadraciki, trójkąty oraz kropki). Umieszczone w koszyku wyłożonym trawą i udekorowane żółtymi kwiatami będą się pięknie prezentowały.
• Gdy dzieci nie mają ochoty na malowanie wzorków, mogą użyć kalkomanii. Zafarbowane w dwóch kolorach jajka dekorujemy kolorową kalkomanią. Niebieskie i różowe pisanki świetnie ozdobią fioletowe bratki i róże.

Radzimy

Tradycyjnym sposobem bezpiecznego barwienia jajek na śniadanie wielkanocne jest gotowanie ich w wywarze z łupinek cebuli. Cebula barwi skorupki w charakterystycznej gamie od żółci do głębokiego brązu. Metoda jest ekologiczna, sprawdzona, a kolor niezmywalny.
Do garnka wkładamy łupin i zalewamy wodą -gotujemy to przez 5-10 minut.
Intensywność koloru zależy od ilości łupinek i czasu gotowania.
Zielone jajeczka do koszyka: suszone kwiaty malwy czarnej (warto kupić od razu dwie paczki). Na zabarwionych jajkach w cebuli lub malwie wydrapujemy nożykiem introligatorskim proste wzorki
Aby uzyskać kolor brunatny robimy wywar z łupin orzecha włoskiego, igieł jodłowych.
Różowy da nam sok z buraka, fioletowy owoce czarnego bzu. Niebieski uzyskamy gotując owoce tarniny. Zafarbowane jajka i wydmuszki warto przetrzeć szmatką nasączoną olejem, aby podkreślić kolor. Ciekawa, ale i pracochłonna jest technika tzw. batiku. Polega na rysowaniu na skorupce gorącym, roztopionym woskiem pszczelim, następnie zanurza się jajko w barwniku. Gdy pisanka już "złapie" kolor, zrywa się wosk z jajka, pokrywa nim zabarwioną część i wkłada do innego barwnika. Użycie w ten sposób kilku kolorów daje wspaniały efekt. Do rysowania woskiem po pisankach stosuje się szpilki, szydełka, igły lub słomki. Inne techniki to np. oklejanki - są to jajka przyozdobione sitowiem, płatkami bzu, skrawkami kolorowego, błyszczącego papieru lub tkaniny.
Rodzaje malowanych jajek: pisanki – barwienie i wosk, oklejanki – naklejanie trzciny lub/i kolorowej włóczki, oklejanie kolorowymi wycinkami, naklejanki – naklejanie wycinanki z papieru. kraszanki – barwione na jednolity kolor, drapanki – wydrapywanie wzorów na zabarwionych kraszankach.
W wielu domach zachował się zwyczaj bitwy na pisanki, temu którego skorupka jajka pierwsza pęknie przegrywa. Przetrwało też przekonanie, że ze skorupek rzucanych na dach wyłonią się dobre duszki i pomagające domownikom i chroniące dom przed wszelkimi niebezpieczeństwami. A więc rzucajmy....