W Uściu Gorlickim chcą zrekonstruować karczmę łemkowską. Ma ona być częścią polsko-słowackiego Muzeum Łemków i Rusnaków

Rozebrana karczma łemkowska miała swoją ponad stuletnią historię. Z ganku na podmurówce wychodziło się na wprost na główne skrzyżowanie drogi Ropa-Wysowa z drogą do Koniecznej. W 2011 roku powstał dokument „Plan odnowy miejscowości Uście Gorlickie”, w którym znalazł się projekt odbudowy karczmy. Jest tam również przywołany wątek historyczny.

- W kilku pobielonych izbach przygrywały łemkowskie kapele i cygańska orkiestra. Z beczek lało się piwo z pobliskiego browaru w Grybowie i węgierskie wino, gromadzone w chłodnych piwnicach – czytamy. - Pan Humecki pilnował, aby pijani nie spali przy stołach. Jak ktoś chciał pójść w cug, szedł na coś mocniejszego do Żyda Lejbka - opowiada przywołana we wspomnianym dokumencie starsza Łemkini.

Po wysiedleniu rdzennych mieszkańców w ramach Akcji Wisła, nieruchomość przejęła państwowa spółdzielnia GS.
- Do restauracji „Pod Twardowskim” ściągała dalej lokalna kawalerka. Kobiety rzadko zachodziły, chyba że w towarzystwie mężczyzn – nadmieniają na koniec autorzy opracowania.
Te same wątki można odnaleźć we wspomnieniach miejscowych. Jan Hyra opowiada nam, że u „Twardowskiego” były trzy sale. W pierwszej królował grybowski trunek, w drugiej siadało się, gdy chciało się coś zjeść. Trzecia zaś stanowiła swoiste foyer.
- Krawędź jezdni niemal dotykała schodów – opowiada. - W środy w Uściu odbywał się targ bydła. Wielu gospodarzy dobijało tam targów – dodaje.

Restauracja została ostatecznie zamknięta, gdy wspomniana spółdzielnia popadła w kłopoty finansowe. Budynek coraz bardziej niszczał. Ze strony środowisk łemkowskich pojawiały się propozycje, by utworzyć w niej łemkowsko-polski dom kultury, ale ostatecznie budynek został rozebrany. W jego miejscu jest dzisiaj rondo. Teraz historia wraca, bowiem gmina planuje rekonstrukcję karczmy.
- Wspólnie ze słowackimi gminami Kruzlov i Zborov, rozpoczynamy realizację dofinansowanego z Unii Europejskiej programu „Zapomniany świat Łemków i Rusnaków” - relacjonuje Zbigniew Ludwin, wójt gminy.
W ten sposób powstanie Muzeum Łemków i Rusnaków w trzech obiektach, po obu stronach granicy.
- W ramach projektu po stronie polskiej zostanie odbudowana dawna karczma w Uściu Gorlickim, która będzie pełniła funkcję centrum informacji turystycznej - muzeum – dodaje Ludwin.

Planowane muzeum ma ukazywać kulturę Łemków mieszkających po obu stronach granicy. W Zborovie podobne powstanie w odrestaurowanym XVI wiecznym kasztelu, natomiast w Kruzlovie będzie miało formę zagrody wiejskiej. Inicjatorzy przedsięwzięcia chcą ponadto prowadzić kwerendę źródeł historycznych oraz zbiórkę eksponatów. Całość ma stworzyć swego rodzaju trasę muzealną, wokół której organizowane będą różne wydarzenia kulturalne.
Szacunkowy koszt przedsięwzięcia to około miliona złotych, dofinansowanie stanowi 85 procent.
Maria Świder, przewodniczka beskidzka, karczmę zapamiętała jako niezwykle klimatyczną. - Wchodziło się do niej przez wysoki próg – wspomina. - Sala restauracyjna była obszerna, kontuar był nieco w głębi. Gości siedzieli przy drewnianych stołach. Z wnętrza kojarzą mi się również tak zwane ślubanki, czyli drewniane ławy ze skrzyniami – dodaje.