Rozstrzyganie w sprawach małoletnich dzieci w postępowaniu rozwodowym

W sprawach o rozwód (i analogicznie w sprawach o separację) sąd obligatoryjnie orzeka w kwestiach dotyczących małoletnich dzieci rozwodzących się małżonków. Rozstrzygnięcia sądu rozwodowego w przypadku orzeczenia rozwodu dotyczą władzy rodzicielskiej, alimentów oraz uregulowania kontaktów (art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Zgodnie z art. 445[1] § 1 Kodeksu postępowania cywilnego jeżeli sprawa o rozwód jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów. W przypadku konieczności niezwłocznego rozstrzygnięcia w kwestiach małoletnich dzieci stosuje się przepisy o postępowaniu zabezpieczającym.

Orzekając w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Porozumienie takie mogą przygotować rozwodzący się małżonkowie samodzielnie lub w ugodzie mediacyjnej. Porozumienie winno zawierać postanowienia w zakresie ustalenia stałego miejsca zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców oraz sposobu sprawowania pieczy nad dzieckiem. Może ono uwzględniać również szczegółowo kwestię sposobu komunikacji rodziców w sprawach małoletnich dzieci, dostępu do dokumentów dziecka, kontaktów czy sposobu i wysokości przyczyniania się przez każdego z rodziców do zaspokajania potrzeb dziecka. Z oczywistych względów zawarcie porozumienia rodzicielskiego przez rozwodzących się rodziców jest opcją najbardziej pożądaną i z reguły najkorzystniejszą z punktu widzenia dobra dziecka.

W przypadku braku zawarcia przez rozwodzące się strony porozumienia, sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej, przy czym ustala miejsce zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców. Sąd może również powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiemu do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Wskazać należy, że orzeczenie w zakresie powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców z ograniczeniem drugiemu władzy rodzicielskiej do określonych obowiązków i uprawnień takich jak na przykład wybór szkoły, wybór sposobu leczenia na wypadek choroby, zmianę miejsca zamieszkania dziecka, w swoim założeniu nie jest konsekwencją naruszania władzy rodzicielskiej przez rodzica, któremu pełnia władzy nie została powierzona.

W przypadku stwierdzenia przez sąd naruszeń władzy rodzicielskiej przez jednego albo oboje rodziców zastosowanie mają przepisy art. 109 i następne Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, na podstawie których, sąd może wydać zarządzenia opiekuńcze, a nawet zawiesić albo pozbawić władzy rodzicielskiej. Orzeczenie o powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej na podstawie art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jednemu rodzicowi, może nastąpić w przypadku braku współdziałania rodziców w zakresie wychowania dziecka, czy też istniejącego pomiędzy nimi konfliktu w tej kwestii. W przypadku sporów w kwestiach dotyczących władzy rodzicielskiej sąd może zasięgnąć opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów lub biegłego sądowego z zakresu psychologii. Podstawą faktyczną takiego rozstrzygnięcia może być również trudność w bieżącym współdziałaniu w kwestiach dotyczących dziecka wynikająca na przykład z odległości dzielącej miejsca zamieszkania rodziców.

Kolejną kwestią, w której sąd rozwodowy zobligowany jest wydać rozstrzygniecie w przypadku orzeczenia rozwodu, jest określenie wysokości ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania wspólnego dziecka przez rozwodzących się małżonków. Sąd rozwodowy zajmuje się kwestią alimentów tylko co do małoletnich dzieci stron. Ustalając wysokość alimentów sąd bierze pod uwagę uzasadnione potrzeby małoletniego dziecka, jak też możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica zobowiązanego (art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Alimenty zasądzane są od rodzica, przy którym dziecko nie ma ustalonego miejsca zamieszkania. Płatne są natomiast do rąk rodzica, przy którym dziecko pozostało.

Rozwodzący się rodzice mogą ustalić sposób utrzymania dziecka i wysokość alimentów w porozumieniu rodzicielskim lub ugodzie mediacyjnej. Sąd rozwodowy uwzględnia takie ustalenia w przypadku, gdy są one zgodne z dobrem dziecka. Sąd rozwodowy jest zobowiązany również do ustalenia sposobu utrzymania i częstotliwości kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Zgodnie z art. 58 § 1b Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd na zgodny wniosek stron odstępuje od orzekania o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Takiej możliwości nie ma w kwestiach ustalenia sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i alimentów na małoletnie dziecko.

Sąd, tak jak w poprzednich kwestiach, uwzględnia uzgodnienia stron zawarte w porozumieniu rodzicielskim lub ugodzie mediacyjnej, jeżeli są one zgodne z dobrem dziecka. W przypadku sporów w zakresie sposobu i częstotliwości kontaktów, sąd może (tak jak w przypadku władzy rodzicielskiej), zasięgnąć opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów lub biegłego sądowego z zakresu psychologii.

Jeśli potrzebujesz bezpłatnej porady prawnej lub mediacji – taką pomoc uzyskasz w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego.

Z nieodpłatnej pomocy skorzystać może każda osoba fizyczna, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku.

I. Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzony przez Stowarzyszenie Sursum Corda:

1. BIECZ (budynek Ośrodka Zdrowia, ul. Tysiąclecia 3), od poniedziałku do piątku w godz. 14.00 – 18.00.

II. Pozostałe punkty nieodpłatnej pomocy prawnej:

1. BOBOWA (budynek Zespołu Szkół Ogólnokształcących, ul. Długoszowskich 1), od poniedziałku do piątku w godz. 15.00 – 19.00.
2. GORLICE (budynek Starostwa Powiatowego w Gorlicach, ul. Michalusa 18), od poniedziałku do piątku w godz. 16.00 – 20.00.

III. Punkt nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z możliwością mediacji, prowadzony przez Stowarzyszenie Sursum Corda:

1. ŁOSIE (budynek Ochotniczej Straży Pożarnej), od poniedziałku do piątku w godz. 15.00 – 19.00.

Harmonogram pracy punktów na terenie Powiatu Gorlickiego jest również dostępny na stronie internetowej Starostwa Powiatowego: www.powiatgorlicki.pl/nieodplatna-pomoc-prawna

W celu skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego lub mediacji wystarczy wyłącznie wcześniejsza rejestracja:

• samodzielnie
• online: poprzez stronę internetową www.np.ms.gov.pl
• telefonicznie: (18) 354-87-69 lub (18) 354-87-56 (od poniedziałku do piątku w godz. 7.30-15.30)